Akwarela - co to jest?
Akwarela to technika malarska, w której wykorzystywane są farby akwarelowe, będące farbami wodnymi. Malarz nanosi na specjalny, powleczony bawełną papier wodną zawiesinę złożoną z pigmentów i wodo rozpuszczalnego kleju. Najczęściej jest nim guma arabska, utrzymująca odpowiednią konsystencję pigmentów. Malarz maczając pędzel w wodzie rozpuszcza klej, nanosi na niego pigmenty.
Farby akwarelowe nakłada się warstwowo, jednak nie pokrywają one całkowicie podobrazia. Dobrze widoczna faktura papieru to tylko jeden z nielicznych problemów, z jakimi musi zmierzyć się artysta. Aby stworzyć akwarelę potrzebne są nie tylko umiejętności, ale i wiedza. Malarze bardzo rzadko wykorzystują białą farbę, podobny efekt uzyskują używając małą ilość pigmentów. Tworząc akwarele warto być wprawionym twórcą. Jedną z największych przeszkód są rzadkie modyfikacje. Uzyskuje się je dzięki szorowaniu papieru i usuwaniu niepotrzebnego pigmentu. Dlatego mówi się czasem, że dobry artysta to taki, który często wykorzystuje technikę akwareli.
Mimo licznych wad akwarela cieszy się uznaniem wśród kolekcjonerów, a także samych malarzy. Delikatne, subtelne barwy przyciągają miłośników sztuki na całym świecie. Jaka jest historia tej techniki malarskiej?
Akwarela dawniej
Po raz pierwszy o nowej technice malowania usłyszano w paleolicie. Artyści posługiwali się mieszanką węgla drzewnego, ochry i innymi pigmentami naturalnego pochodzenia. Jednak największą popularność akwarela zawdzięcza chińskiej sztuce. Precyzyjne i bardzo dokładne malowidła na jedwabiu szybko podporządkowały się stanowi ducha malarza i wyrażaniu emocji. W starożytnym Egipcie także ceniono akwarelę. Półprzezroczystymi farbami ozdabiano rękopisy papirusów. W Rzymie tworzono w ten sposób obrazy ścienne i katakumbowe.
Dużą popularnością akwarela cieszyła się w renesansie, zwłaszcza wśród niemieckich malarzy. Jednym z nich niewątpliwie był Albert Dűrer. Artysta w wolnych chwilach tworzył zjawiskowe krajobrazy i martwe natury. Kilkadziesiąt delikatnych pociągnięć pędzla wystarczało, aby wykonał nową kompozycję. W ten sposób powstał m.in. „Młody zając”. Od tamtej pory akwarelę postrzegano jako technikę wykorzystywaną w ilustracjach botanicznych i zwierzęcych.
Złoty wiek akwareli
W XVIII wieku akwarela stała się samodzielną techniką malarską. Uwielbiali ją angielscy malarze, tacy jak Paul Sandby, Thomas Girtin czy William Turner.
Eksperymenty z dużymi, wielkoformatowymi płótnami i nową tematyką to nie jedyne cechy, dzięki którym akwarela zyskała sławę. Duży wpływ na to miały dzienniki z podróży, a także tworzone w coraz większej ilości ilustracje książkowe. Nie bez znaczenia był też fakt, że artyści sięgali po gotowe farby, tworzone ze sztucznych pigmentów (wcześniej tego typu składniki były trudno dostępne). Kilkaset lat wcześniej artyści wykonywali je sami, łącząc, np. sproszkowane kamienie z olejami mineralnymi. Farby produkowane w ten sposób były jednak drogie, a ich wykonanie pracochłonne.
W 1709 roku wszystko się zmieniło. Johann Konrad Dippel, niemiecki farmaceuta, przez przypadek połączył ze sobą kwas karminowy, siarczan żelaza i węglan potasu. W ten sposób powstał błękit pruski, popularny barwnik zwłaszcza wśród twórców akwarel.
Akwarela w XIX wieku
W XIX wieku wielka sława akwareli bezpowrotnie minęła. Nadal jednak artyści zachwycali się eteryczną i szybka techniką. Do grona jej wielbicieli zaliczali się, m.in. Emil Nolde, Edward Hooper, Paul Klee, a także Vincent van Gogh. Ten ostatni skarżył się: „Nic nie poradzę, że moje obrazy się źle sprzedają. Ale nadejdzie czas, gdy ludzie zrozumieją, że są warte znacznie więcej niż cena farby, której użyłem do ich namalowania”. Akwarele mistrza nie cieszyły się uznaniem. Może dlatego, że jest to technika bardzo delikatna? Wystarczy intensywne światło, by pod wpływem promieni słonecznych obrazy straciły kolor. Stąd też z akwarelami należy obchodzić się świadomie.
Co ciekawe akwarelami interesowali się też impresjoniści. Podziwiali subtelne kolory i rozmyte kontury. Bez wątpienia jednym z największych miłośników akwarel Turnera był Claude Monet. Pod jego wpływem malarz stworzył jedno ze swoich największych arcydzieł. Mowa o „Impresji. Wschodzie słońca”.
Akwarele tworzyli też polscy malarze. Najbardziej tą technikę malarską docenili Leon Wyczółkowski i Julian Fałat. Wystarczyło kilka chwil, by stworzyli unikatowy szkic lub niezrównany krajobraz.
Chociaż akwarela bywa nazywana trudną i wymagającą techniką malarską, ma rzesze wielbicieli na całym świecie. Świetliste i atrakcyjne prace od lat cieszą oczy miłośników sztuki współczesnej i kolekcjonerów. Ci ostatni często wyjawiają, że wolą mieć w swojej kolekcji kilka dobrych akwarel niż kiepskich obrazów. Bez wątpienia jest to technika, która dowodzi kunsztu malarza. Bo tylko nieliczni potrafią się nią posługiwać.
